اندوهگین بودن براى آن جناب در ایام غیبت و سبب این ، متعدد است : یکى براى محجوب بودن آن جناب و نرسیدن دست به دامان وصالش و روشن نگشتن دیدگان به نور جمالش .

در عیون از جناب امام رضا علیه السلام مروى است که در ضمن خبرى متعلق به آن جناب فرمود: « چه بسیار مؤمنى که متاسف و حیران و محزونند در وقت فقدان ماء معین ، یعنى حضرت حجت علیه السلام ».(1)
 
در دعاى ندبه است : « گران است بر من که خلق را ببینم و تو دیده نشوى و نشنوم از تو آوازى و نه رازى ، گران است بر من که احاطه کند به تو بلا نه به من و نرسد به تو از من نه ناله اى و نه شکایتى ، جانم فداى تو غایبى که از ما کناره ندارى ، جانم فداى تو دور شده اى که از ما دورى نگرفتى ، جانم فداى تو که آرزوى هر مشتاق و آرزومندى از مرد و زن که تو را ید آورند و ناله کنند، گران است بر من که من بر تو بگریم و خلق از تو دست کشیده باشند . تا آخر دعا که نمونه اى است از درد دل آنکه جامى از چشمه محبت آن جناب نوشیده ».

و دیگر ممنوع بودن آن سلطان عظیم الشاءن از رتق و فتق و اجراى احکام و حقوق و حدود و دیدن حق خود را در دست غیر خود.

از حضرت باقر علیه السلام روایت است که فرمود :« به عبداللّه بن ظبیان که هیچ عیدى نیست براى مسلمین نه قربان و نه فطر مگر آنکه تازه مى کند خداوند براى آل محمّد علیهم السلام حزنى را »، راوى پرسید چرا؟ فرمود :« که ایشان مى بینند حق خود را در دست غیر خودشان ». (2)

و دیگر بیرون آمدن جمعى از دزدان داخلى دین مبین از کمین و افکندن شکوک و شبهات در قلوب عوام بلکه خواص تا آنکه پیوسته دسته دسته از دین خداوند بیرون روند، و علماى راستین از اظهار علم خود عاجز، و صادق شده وعده صادقین علیهم السلام : « خواهد آمد وقتى که نگاه داشتن مؤمن دین خود را مشکل تر است از نگاه داشتن جمره اى از آتش در دست ».(3)
 
شیخ نعمانى روایت کرده از عمیره دختر نفیل که گفت شنیدم حسن بن على علیه السلام مى فرماید:« نخواهد شد آن امرى که شما منتظر آنید تا اینکه بیزارى جوید بعضى از شما از بعضى و آب دهان اندازد بعضى از شما در صورت بعضى و شهادت دهد بعضى از شما به کفر بعضى و لعن کند بعضى شما بعضى را». پس گفتم به آن جناب که خیرى نیست در آن زمان ؟ پس حسین علیه السلام فرمود:« تمام خیر در آن زمان است ، خروج مى کند قائم ما و همه آنها را دفع مى کند.

و نیز از جناب صادق علیه السلام خبرى نقل کرده به همین مضمون و از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام روایت کرده که فرمود به مالک بن ضمره :« اى مالک چگونه اى تو آنگاه که شیعه اختلاف کنند چنین ، (انگشتان خود را داخل نمود در یکدیگر)»، پس گفتم : یا امیرالمؤمنین در آن زمان خیرى نیست ؟ فرمود:« تمام خیر در آن وقت است خروج مى کند قائم ما پس مقدم مى شود بر او هفتاد مرد که دروغ مى گویند بر خدا و رسول پس همه را مى کشد آنگاه جمع مى کند ایشان را بر یک امر».

و نیز از جناب باقر علیه السلام روایت کرده که فرمود:« هر آینه آزموده خواهید شد اى شیعه آل محمّد صلى اللّه علیه و آله و سلم ! آزموده شدن سرمه در چشم به درستى که صاحب سرمه مى داند که کى سرمه در چشمش ریخته مى شود و نمى داند که چه وقت از چشم بیرون مى رود و چنین است که صبح مى کند مرد بر جاده اى از امر ما و شام مى کند و حال آنکه بیرون رفته از آن ، و شام مى کند بر جاده اى از امرما و صبح مى کند و حال آنکه بیرون رفته از آن ».

و از جناب صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود:« واللّه ! هر آینه شکسته خواهید شد شکستن شیشه و به درستى که شیشه هر آینه بر مى گردد پس عود مى کند، واللّه ! هر آینه شکسته مى شوید شکستن کوزه و کوزه چون شکست بر مى گردد و چنان بوده ، قسم به خدا که بیخته خواهید شد و قسم به خدا که جدا خواهید شد و قسم به خدا که امتحان خواهید شد تا آنکه نماند از شما مگر اندکى (و کف مبارک را خالى کردند)».(4)

و بر این مضمون اخبار بسیار روایت کرده و شیخ صدوق رحمه اللّه در کمال الدّین روایت کرده از امیرالمؤمنین علیه السلام که فرمود:« گویا مى بینم شماها را که گردش مى کنید گردش شتر، مى طلبید چراگاه را پس نمى یابید آن را اى گروه شیعه ».

و نیز از آن جناب روایت کرده که به عبدالرحمن بن سیابه فرمود:« که چگونه خواهید بود شما در آن زمان که بمانید بى امام هادى و بى نشانه ، بیزارى جوید بعضى از شما از بعضى پس در آنگاه امتحان کرده مى شوید و جدا مى شوید و بیخته مى شوید».(5)

و نیز روایت کرده از سدیر صیرفى که گفتم من و مفضل بن عمر و ابوبصیر و ابان بن تغلب به خدمت مولاى خود امام جعفر صادق علیه السلام داخل شدیم و آن حضرت را دیدیم که بر روى خاک نشسته بود و مسح خیبرى را در بر داشت که آستینهایش کوتاه بود و از شدت اندوه واله بود و مانند زنى که فرزند عزیزش مرده بود گریه مى کرد مانند جگر سوخته آثار حزن و محنت در روى حق جویش ظاهر و هویدا بود و اشک از دیده هاى حق بینش جارى بود و مى گفت :« اى سید من ! غیبت تو خواب مرا برده است و استراحت مرا زایل گردانیده و سرور از دل من ربوده است ، اى سید من ! غیبت تو مصیبت مرا دایم گردانیده و محن و نوایب را بر من پیاپى گردانید و آب دیده مرا جارى کرد و ناله و فغان و حزن را از سینه من بیرون آورد و بلاها را بر من متصل گردانید». سدیر گفت : چون حضرت را با آن حالت مشاهده کردیم عقلهاى ما پرواز کرد و واله و حیران شدیم و دلهاى ما از آن جزع نزدیک بود که پاره گردد و گمان کردیم که آن حضرت را زهر دادند یا آنکه بلیه عظیمى از بلاهاى دهر بر او حادث شده است . پس عرض کردم که اى بهترین خلق ، خدا هرگز چشم تو را گریان نگرداند، چه حادثه اى تو را گریان گردانیده است و چه حالت روى داده است که چنین ماتمى گرفتى ؟ پس حضرت از شدت غصه و گریه و آه سوزناک از دل غمناک برکشید و فرمود : « من در صبح این روز نظر در کتاب جفر نمودم و آن کتابى است مشتمل بر علم منایا و بلایا و در آنجا مذکور است بلاهایى که بر ما مى رسد و در آنجا علم گذشته و آینده هست تا روز قیامت و خدا آن علم را مخصوص محمّد صلى اللّه علیه و آله و سلم و ائمه علیهم السلام بعد از او گردانیده است ، نگاه کردم در آنجا ولادت حضرت صاحب الامر علیه السلام و غیبت آن حضرت و طول غیبت و درازى عمر او را و ابتلاى مؤمنان را در زمان غیبت و بسیار شدن شک و شبهه در دل مردم از جهت طول غیبت او و مرتد شدن اکثر مردم در دین خود و بیرون کردن ریسمان اسلام را از گردن خود که حق تعالى در گردن بندگان قرار داده است ، پس رقت مرا دست داده است و حزن بر من غالب شده است ». الخبر.(6)

و از براى این مقام همین خبر شریف ، کافى است چه اگر تحیر و تفرق و ابتلاى شیعه در ایام غیبت و تولد شکوک در قلوب ایشان سبب شود از براى گریستن حضرت صادق علیه السلام سالها پیش از وقوع آن و بردن خواب از چشمهاى مبارکش ، پس ‍ مؤمن مبتلاى به آن حادثه عظیمه غرق شده در آن گرداب بى کرانه تاریک مواج سزاوارتر است به گریه و زارى و ناله و بى قرارى و حزن و اندوه دائمى و تضرع به سوى حضرت بارى جلاّ و علا.(7)

پی نوشت ها : 1 - نجم الثاقب ص 741. 2 - نجم الثاقب ص 743. 3 - نجم الثاقب ص 744. 4 - نجم الثاقب ص 745 746 - الغیبة نعمانى ص 205، 207. 5 - نجم الثاقب ص 746 - کمال الدّین ج1 ص 304، ج2 ص 348. 6 - نجم الثاقب ص 746 - کمال الدّین ج2 ص352. 7 - نجم الثاقب ص 747.