بصیرت از دیدگاه قرآن و حدیث

در قرآن کریم، مشتقات «بصر» 148بار و واژه «بصیرت» دوبار تکرار شده است. به طور کلی واژه «بصر» درمتون اسلامی، گاه درباره بینایی ظاهری و حس، و گاه درباره بینایی باطنی و عقلی به کار می رود.

به تعبیر دیگر، مردم از نظر بینش به دو دسته تقسیم می شوند:

دسته اول: دیده عقل آنها نزدیک بین است. آینده خود و جهان را نمی بینند و ادراکات آنها در محسوسات خلاصه می شود، و به تعبیر زیبای قرآن:

« یعلمون ظاهراً من الحیوه الدنیا و هم عن الاخره هم غافلون» از زندگی دنیا، ظاهری را می شناسند حال آنکه از آخرت غافلند. (روم - 7)

این دسته، هر چند به ظاهر بینا هستند، ولی در فرهنگ قرآن و حدیث، کور محسوب می شوند. در همین رابطه امام علی (ع) در یکی از سخنرانی های خود در مدینه به این نکته مهم، این گونه اشاره می کند: ما کل ذی قلب بلبیب، ولا کل ذی سمع بسمیع، ولاکل ناظر بنظیر. نه هر که دلی دارد، به خردمندی داننده است، و نه هر که گوشی دارد نیک شنونده است، و نه هر که دیده ای دارد بیننده است.

دسته دوم :جامع نگر و واقع نگرند، هم نزدیک را خوب می بینند و هم دور را. ادراکات آنها، در محسوسات خلاصه نمی شود، هم خانه دنیا را می بینند و هم خانه آخرت را. در فرهنگ قرآن و حدیث، این دسته از مردم، بصیر و بینا نامیده می شوند.

برپایه روایتی، امام علی (ع) این دو دسته از مردم را این گونه معرفی نموده است:

«همانا دنیا» واپسین دیدرس انسان کور (دل) است و در فراسوی آن، چیزی نمی بیند، اما بصیر و بینشور، نگاهش از دنیا فراتر می رود و می داند که سرای (حقیقی) در ورای این دنیا است.

پس بصیر از دنیا دل و دیده بر می گیرد و کور (دل) به آن می نگرد. بینشور و بصیر از آن توشه بر می گیرد و کور (دل) برای آن توشه فراهم می آورد» (نهج البلاغه،خطبه 133)

بنابر این، بصیرت و بینایی حقیقی در فرهنگ قرآن و حدیث، به معنای جامع نگری و آینده نگری علمی و عملی است و کسانی «بصیر» نامیده می شوند که در پرتو بینش صحیح، در جهت تامین منافع مادی و معنوی، و دنیا و آخرت خود، حرکت کنند.

همتایان مفهومی واژه بصیرت:

در قرآن و روایات اسلامی، واژه هایی وجود دارند که می توان گفت معادل واژه بصیرت اند و یا به آن بسیار نزدیک هستند.

1- یقظه :

یکی از واژه های معادل بصیرت «یقظه» است. در این باره از علی (ع) نقل شده که فرمود:

الیقظه استبصار (غررالحکم، ص 176)، یقظه (بیداری) بصیرت یافتن است.

در روایتی دیگر از علی (ع) در معرفی اهل بصیرت آمده است:

فاستصجو ابنور یقظه: فی الابصار والا سماع والا فئده. پس بدین سبب، چشم ها و گوش ها و دل هایشان از نور بیداری روشن گردید.

2- نور :

همتای دیگر بصیرت نور است.

یا ایهاالذین امنوا اتقواالله و امنوا بر سوله یؤتکم کفلین من رحمته و یجعل لکم نوراًتشمون به ای کسانی که ایمان آورده اید، از خدا پروا دارید و به پیامبر او بگروید تا از رحمت خویش، شما را دو بهره عطا کند و برای شما نوری قرار دهد که به (برکت) آن، راه سپرید. (حدید - 82)

3- فرقان :

یکی دیگر از واژه های بسیار نزدیک به مفهوم بصیرت، واژه «فرقان» است:

یا ایهاالذین امنوا ان تتقواالله یجعل لکم فرقاناً.

ای کسانی که ایمان آورده اید! اگر از خدا پروا کنید، برای شما فرقانی (نیروی جدا کننده حق از باطل) قرار می دهد. (انفال -92)

همچنین در بسیاری از روایات، واژه های دیگری همچون: عقل ، معرفت ، علم و حکمت ، نیز در معنای بصیرت به کار رفته اند.

حالا دقت کنین به قسمت سمت راست عکس که در اون مغازه ای دیده می شه که رهگذرها می تونن برای خرید ساندویچ بهش مراجعه کنن!

شاید این رهگذر جلوی دوربین داره با خودش فکر می کنه: «هوووم.... زن بخرم یا ساندویچ؟»

پ.ن.?: قبل از این که این عکس رو بذارم کمی با خودم فکر کردم که آیا این کار خداپسندانه هست یا نه. در آخر به این نتیجه رسیدم که حیف هست که دوستان نبینن که زن غربی چه قله هایی رو فتح کرده!

پ.ن.?: می گن:‌ «فاحشگی هم یه شغله. چه ایرادی داره؟»‌ و بعد می گن: «شما خجالت نمی کشین که اسلام حقوق زن ها رو رعایت نمی کنه!؟!» !!!

پ.ن.3: بیش از 3 و نیم میلیون نفر -غیر هلندی- در سال به عنوان «توریست» به این منطقه از شهر سفر می کنن. عجب تجارتی!

پ.ن.?: عکس های دیگه ای هم از این فاجعه داشتم ولی نخواستم بیش از این وبلاگم رو آلوده کنم. هدف این بود که دوستان بدونن توی دنیا چه خبره. از دوستانی هم که این عکس ناراحتشون کرد و تاب دیدن این پستی رو نداشتن? عذر می خوام.

پ.ن.5: قیمت هم خوابی با یکی از این خانوم ها، معادل حدودا 10تا ساندویچ هست.

پ.ن.6: چه کسی میگوید که گرانی اینجاست؟ 
دوره ی ارزانیست؛ 
شرافت ارزان،
تن عریان ارزان و
دروغ از همه چیز ارزان تر.
آبرو قیمت یک تکه ی نان
و چه تخفیف بزرگی خورده است قیمت هر انسان....!

وبلاگ:http://301040.blogsky.com

بصیرت در احادیث اهل بیت (علیهم السلام) 

1- فاقد البصر فاسد النّظر

کسى که بصیرت و بینایى ندارد فکر و اندیشه‌‌‌‏اش فاسد است. (غررالحکم ترجمه محلاتی حدیث4 416)

2- ابصر النّاس من ابصر عیوبه و اقلع عن ذنوبه

بیناترین مردم کسى است که ببیند عیبهاى خود را و باز ایستد از گناهان خود.(غررالحکم ترجمه خوانساری3061 )

3- من استقبل الامور ابصر

هر که استقبال کند کارها را بینا گردد، مراد از «استقبال امور» آنست که پیش از انجام آنها تأمّل و تدبّر در عواقب آنها کند.(غررالحکم ترجمه خوانساری حدیث 7802)

4- من ذکر اللّه استبصر

هر که یاد کند خدا را بینا گردد، یعنى براه راست و حقائق و معارف بینش می یابد.(غررالحکم ترجمه محلاتی حدیث 7800)

5- لا نیّة لمن لا علم له: کسى که علم ندارد نیّت ندارد. (غررالحکم ترجمه محلاتی حدیث 10772)

6- لا علم لمن لا بصیرة له: کسى که بینش ندارد علمى ندارد. (غررالحکم ترجمه محلاتی حدیث 10773)

7- لا بصیرة لمن لا فکر له: کسى که فکر ندارد بصیرت و بینشى ندارد. (غررالحکم ترجمه محلاتی حدیث 10774)

8- لا فکر لمن لا اعتبار له: کسى که عبرت پذیر نیست بى‏فکر است. (غررالحکم ترجمه محلاتی حدیث 10775)

9- ذهاب البصر خیر من عمى البصیرة

کورى دیده، بهتر است از کورى بصیرت. (غررالحکم ترجمه محلاتی حدیث    4 32)

10- نظر البصر لا یجدی اذا عمیت البصیرة

نگاه دیده سود ندهد آنجا که چشم دل و بصیرت کور باشد. (غررالحکم ترجمه محلاتی حدیث   6 174)

11- عن ابى عبد اللَّه علیه السّلام: قال العامل على غیر بصیرة کالسّائر على غیر الطّریق لا یزیده سرعة السّیر الّا بعدا

امام صادق علیه السّلام فرموده است: کسى که بدون بصیرت و دانائى، به کارى دست میزند مانند مسافرى است که در بیراهه میرود، او هر قدر بر سرعت سیر خود میافزاید به همان نسبت از جادّه دورتر مى‏‌‌شود.(الحدیت-روایات تربیتى، ج‏3، ص: 236)

12- انّما البصیر من سمع ففکّر و نظر فابصر و انتفع بالعبر

جز این نیست که بینا کسى است که بشنود و اندیشه و تفکر کند، و بنگرد و بینا گردد، و از عبرتها سود برد.(غررالحکم ترجمه محلاتی حدیث 3 85)

13- بالاستبصار یحصل الاعتبار

با بصیرت‌‌‌‌جویى پندگیرى به دست آید. (غررالحکم ترجمه محلاتی حدیث3 239)

14- رحم اللَّه امرء تفکّر فاعتبر و اعتبر فابصر

خدا رحمت کند کسى را که تفکّر کند و عبرت گیرد، و پس از آن که عبرت گرفت بینا گردد. (غررالحکم ترجمه محلاتی حدیث4 42)

15- فى کلّ اعتبار استبصار

در هر پند گرفتنى بینایى است. (غررالحکم ترجمه محلاتی حدیث4 396)

16- المذنب على بصیرة غیر مستحقّ للعفو

کسى که از روى بصیرت و بینایى گناه کند شایسته و مستحق عفو و گذشت الهى نیست. (غررالحکم ترجمه محلاتی حدیث 1 391)

17- لحبّ الدّنیا صمّت الاسماع عن سماع الحکمة، و عمیت القلوب عن نور البصیرة

به خاطر دوستى دنیا گوشها از شنیدن حکمت (علم و صحیح و راست) کر شده‌‌‌‌‌‏اند و دلها از نور بصیرت کور شده است. (غررالحکم ترجمه محلاتی حدیث5 42)

18- و قد فتح باب الحرب بینکم و بین أهل القبلة، و لا یحمل هذا العلم إلّا أهل البصر و الصّبر و العلم بمواضع الحقّ فامضوا لما تؤمرون به، وقفوا عند ما تنهون عنه و لا تعجلوا فی أمر حتّى تتبیّنوا، فإنّ لنا مع کلّ أمر تنکرونه غیرا (خطبه 173)

اکنون جنگ میان شما و اهل قبله (بعضى از گروه‏هاى مسلمانان [سپاه معاویه در جنگ صفین] آغاز شده است و پرچم این جنگ را بر دوش نباید بگیرد مگر کسى که بینا به امور ، شکیبا و به موارد حق دانا باشد. پس حرکت کنید به سوى آنچه مأموریت دارید و توقف کنید در جایى که از اقدام نهى شده‏ا‌‌‌‌‌ید. در هیچ مسئله‌‌‌‏اى عجله نکنید تا تحقیق کامل در باره آن نموده باشید. زیرا براى ما در هر امرى که منکر آن مى‌‌‏شوید، تغییراتى [یا ابعادى‏] است.)  

( ترجمه‏ و تفسیرنهج‌‌‌ ‏البلاغه علامه جعفری ، ج 27 ، صفحه‏‌‌ى 118)